Je kent het wel: het zweverige, soms misselijke gevoel na een dag schilderen in een slecht verluchte atelier of kamer. Net als vele anderen zien wij daar waarschijnlijk geen kwaad in. Toch kunnen oplosmiddelen ernstige gezondheidsklachten veroorzaken. Het zijn niet enkel de schilders die tijdens de uitoefening van hun beroep blootgesteld worden aan oplosmiddelen. Ook in ziekenhuizen, labo’s, de kunststof- en textielnijverheid, chemie, drukkerijen, garages of bij schoonmaakbedrijven komen ze veel voor.
Langdurige blootstelling
De volledige benaming is Organisch Psychosyndroom door Solventen, ook wel schildersziekte genoemd. Door veelvuldige of langdurige blootstelling aan schadelijke oplosmiddelen tast de ziekte het zenuwstelsel aan met diverse lichamelijke en psychische klachten tot gevolg. Ze is zowel voor de patiënt als de omgeving zeer belastend en wordt vaak verkeerd ingeschat. OPS is het best te vergelijken met een beginnende vorm van dementie.
Vluchtige organische stoffen (VOS)
Oplosmiddelen, solventen zijn vluchtige organische stoffen (VOS) of componenten (VOC) waarin andere stoffen oplossen. Benzeen, tolueen, styreen, terpentine, thinner en alcohol zijn maar enkele voorbeelden. Verven, lak, lijm en sommige schoonmaakmiddelen bestaan voor een aanzienlijk deel uit deze oplosmiddelen.
Oplosmiddelen zijn zeer schadelijk voor onze gezondheid. Ze komen in het lichaam door het inademen van dampen of door contact met de huid. Omwille van hun vluchtigheid en vetoplossend vermogen worden ze op grote schaal gebruikt. Ze maken inkten vloeibaarder, doen verf beter uitstrijken en laten schoonmaakmiddelen makkelijker vuil en vet verwijderen. Ze komen ook voor in geurverfrissers, spuitbussen met drijfgas, bouwmaterialen en sigarettenrook. Binnen in huis, op school of op kantoor zijn VOS-gehaltes veel hoger dan buiten. Kinderen die langdurig aan VOS worden blootgesteld, lopen meer kans op astma.
De klachten en schade van schildersziekte
Soms zijn de klachten van tijdelijke aard. Korte blootstelling aan een hoge concentratie oplosmiddel kan leiden tot een soort van dronkemansgevoel. De symptomen zijn misselijkheid, hoofdpijn, duizeligheid en hartkloppingen. Deze klachten verdwijnen echter zodra er geen blootstelling meer is.
Bij regelmatig of langdurige blootstelling kan er blijvende gezondheidsschade ontstaan. Het gaat dan om onherstelbare stoornissen in de hersenfuncties. Symptomen zijn vermoeidheid, verstrooidheid, concentratieproblemen, slecht geheugen, problemen met het organiseren van activiteiten, onhandigheid, waarnemingsstoornissen en slaapstoornissen. Wisselingen in stemming en persoonlijkheid kunnen zich evenzeer voordoen. In dit stadium is volledig herstel niet meer mogelijk.
Worden klachten van schildersziekte serieus genomen?
De opgelopen gezondheidsschade kan niet meer worden hersteld. De ziekte wordt in de startfase, omwille van vage klachten als hoofdpijn of duizeligheid, niet herkend. Het is pas als er stemmingsschommelingen opduiken of het leren moeilijk gaat dat men merkt dat er iets mis is en een arts geraadpleegd wordt.
Overmatig drankgebruik, dementie en andere neurologische aandoeningen hebben immers dezelfde symptomen. Vele artsen zijn te weinig op de hoogte van het oorzakelijk verband tussen het werken met solventen en de symptomen van hun patiënt. Zo gebeurt het dat OPS-patiënten soms met hun klachten niet au sérieux worden genomen, verkeerd worden behandeld en de echte oorzaken niet worden aangepakt. Jammer, want de klachten kunnen dan vaak niet meer worden verholpen.
Positief is echter dat, wanneer er geen contact meer is met oplosmiddelen, de ziekte stopt en de schade beperkt blijft tot wat ze was.
Voorkomen is beter… want genezen kan niet!
In een gevorderd stadium is OPS of schildersziekte niet meer te genezen. Preventie is dan ook van het grootste belang. Op de eerste plaats moet de werkgever de risico’s van het werken met oplosmiddelen in beeld brengen en evalueren. Hier vind je alvast enkele preventiemaatregelen:
- Vervang producten op basis van organische oplosmiddelen door minder schadelijke, water gedragen producten.
- Beperkt het aantal personen dat met oplosmiddelen in contact komen.
- Afscherming van de bron: sluit verfpotten en ontvettingsbakken, werp bevuilde doeken in een gesloten vuilbak. Laat borstels niet staan in open bokalen met oplosmiddelen. Reinig de borstels en sluit daarna de pot met thinner.
- Zorg voor een goed geventileerde werkruimte. Tijdens maar ook NA het schilderen, poetsen of renovatiewerken.
- Overdrijf niet met wc-ontgeurders of geurverfrissers in huis. Ze reinigen de lucht niet, maar voegen juist extra schadelijke stoffen toe.
- Draag een stofmasker met ABEK-filter tegen organische dampen, zure gassen, zwaveldioxide en ammoniak.
- Gebruik chemicaliën-handschoenen om opname via de huid te voorkomen.
- Lees de Safety Data Sheets (SDS) of Veiligheid Informatie Bladen (VIB) met de blootstellingsscenario’s om veilig om te gaan met de chemische stoffen.
Krijgen uw medewerkers te maken met blootstelling aan chemische stoffen?
Met behulp van onze experts helpt 4 safe bij het opmaken van de risicoanalyse om de blootstelling op het werk te identificeren en te beoordelen. Bij de analyse van de safety data sheet (SDS) van elk chemisch product wordt de belangrijke informatie samengevat in een veiligheidsinformatieblad (VIB) om te bespreken met de medewerkers. Contacteer ons met uw vragen of als we kunnen helpen.
