Kwartsstof op bouwplaatsen
Op bouwplaatsen geeft het bewerken van steenachtige materialen vaak aanleiding tot heel wat klachten van omwonenden. Terecht, bij het mechanisch bewerken van steenachtige materialen als beton, cellenbeton, kalkzandsteen, baksteen, gips, enz. komt fijn stof vrij, waaronder kwartsstof. Kwartsstof, kristallijn silica is een van de meest voorkomende mineralen ter wereld. Het is een van de schadelijke varianten van silica of siliciumdioxide (SiO2).
Kwartsstof of RCS, respirable crystalline silica, komt vrij bij bewerkingen zoals slijpen, frezen, boren, zagen, schuren of stralen. Maar ook bij vegen, borstelen en hogedrukreiniging. Daarnaast kunnen mensen worden blootgesteld aan kwartsstof als zij in een omgeving werken waar derden deze werkzaamheden uitvoeren.
Wat zijn de gevolgen van werken met kwartsstof?
Gebleken is dat inademing van dit kwartsstof kan leiden tot longaandoeningen. Diep in de longen kunnen de kwartsstofdeeltjes bindweefselvorming veroorzaken. Dat wordt longfibrose of ook wel stoflongen (of silicose) genoemd. Het longweefsel kan dan minder zuurstof opnemen en wordt minder elastisch. Dat kan betekenen dat je bij inspanning kortademig en benauwd wordt, gaat hoesten en last krijgt van pijn op de borst. Hoe meer stof er is ingeademd, hoe groter de schade. Deze is niet meer te herstellen. De klachten verschijnen vaak op latere leeftijd.
Sinds 2020 op de lijst van kankerverwekkende stoffen
De wettelijke grenswaarde (bijlage VI.1-1) voor kwartsstof werd verlaagd, op 14 december 2023, van 0,1 mg/m³ naar 0.05 mg/m³ bij een werkdag van 8u. Dat betekent dat een werknemer niet meer dan acht uur per dag aan deze concentratie kwartsstof mag worden blootgesteld. Om de arbeiders, de werktoezichters en de omwonenden van de bouwplaats op een afdoende manier te beschermen tegen dit schadelijke stof, moeten degelijke maatregelen worden getroffen. Kristallijn siliciumdioxide of kwartsstof staat sinds begin 2020 op de lijst van kankerverwekkende stoffen (bijlage VI.2-1) . Blootstelling eraan kan longkanker veroorzaken.
Welke maatregelen moet u nemen tegen kwartsstof?
Vanaf 17 januari 2020 moeten alle arbeidsmiddelen die gebruikt worden voor het slijpen, boren of bewerken van materiaal dat kwarts bevat, uitgerust zijn met een stofafzuiging of een systeem van watertoevoeging.
Als dat technisch niet mogelijk is, moet iedereen die mogelijk blootgesteld wordt aan kwartsstof een masker met P3-stoffilter dragen. Dat geldt dus niet alleen voor wie de machine bedient, maar ook voor medewerkers die zich in dezelfde ruimte of nabije omgeving bevinden.
Gebruik een stofzuiger uitgerust met een HEPA-filter om de werkplek te reinigen, ofwel door het stof te bevochtigen op de werkplek.
Als werkgever bent u verantwoordelijk voor de implementatie van deze nieuwe regels. De inspecteurs van Toezicht op het Welzijn op het Werk zullen in 2020 extra aandacht besteden aan de correcte naleving ervan.
Vlarem heeft regels rond fijn stof bij bouwwerken
Sinds 2017 zijn aannemers verplicht om bij bouw-, sloop- en infrastructuurwerken de stofemissies zo laag mogelijk te houden. Bedoeling van de nieuwe milieuvoorwaarden in VLAREM-2 is om het fijn stof dat bij werken vrijkomt, te verminderen en de overlast voor omwonenden te beperken. De wetgeving is van toepassing op alle bouw-, sloop- en infrastructuurwerken uitgevoerd in open lucht door een aannemer en die langer dan één dag duren.
In hoofdstuk 6.12 wat deel uitmaakt van Deel 6 ‘Milieuvoorwaarden voor niet-ingedeelde inrichtingen’ van VLAREM 2, lezen we meer details.
* Het gaat om werkzaamheden in ‘open lucht’ wat moet geïnterpreteerd worden als de omschrijving in het groot woordenboek der Nederlandse taal met name ‘onder de vrije hemel, niet in huis’. Dat betekent dat werken in een tunnel of binnenin een huis niet door deze reglementering gevat worden.
* Activiteiten die worden uitgevoerd door een particulier zelf vallen niet onder het toepassingsgebied. Activiteiten die door een aannemer worden uitgevoerd in opdracht van een particulier dan weer wel !
* Het artikel 6.12.7 bepaalt dat procedures en instructies moeten ter beschikking gesteld worden aan het eigen personeel en het personeel van derden. Zie nieuwe bijlage 6.12
* Het artikel 6.12.6 legt een snelheidslimiet van 20 km/h op aan voertuigen die rijden op bouwwerven. Voor werfwegen bij wegwerkzaamheden is de snelheidslimiet minder streng omdat langere afstanden moeten afgelegd worden. Met name bedraagt voor zware voertuigen (3.500 kg of meer) die beduidend meer stof doen opwaaien tijdens het rijden over de werfwegen de snelheidslimiet 30 km/h, voor lichtere voertuigen is dat 40 km/h.
Stof tot nadenken
De eerste en belangrijkste preventiemaatregel is zo eenvoudig dat hij bijna altijd over het hoofd wordt gezien: zorg dat er op de bouwplaats zelf zo weinig mogelijk gezaagd en geslepen moet worden. Het zal echter niet mogelijk zijn om het bewerken van kwartshoudende materialen op de werf volledig te vermijden.
Er zijn vier concrete maatregelen voorgeschreven voor het voorkomen van stofemissies bij breekwerken, zandstralen, polijsten, slijpen, boren, frezen, zagen en slopen. Minimaal één van deze vier maatregelen moet genomen worden.
1. afscherming met doeken of zeilen;
2. beneveling van de locatie waar de werken worden uitgevoerd;
3. bevochtiging ter hoogte van de apparatuur;
4. rechtstreekse stofafzuiging op breekhamers, polijstmachines, slijpschijven, boormachines, freesmachines en schuurmachines.
Aanvullend moet er verneveling of bevochtiging zijn (bv. nevelkanon) bij sloopwerken onder droge of winderige weersomstandigheden waarbij visueel waarneembare stofverspreiding optreedt. De maatregelen gelden niet voor werken van minder dan één dag, maar ook daar zijn ze uiteraard aan te bevelen.
Als ook dat niet kan, zit er niets anders op dan de personen op de bouwplaats geschikte stofmaskers te laten dragen. Bedenk echter wel dat dit laatste enkel bescherming biedt voor de arbeiders op de bouwplaats, maar zeker niet voor de omwonenden. Een goede werkvoorbereiding kan zeker veel klachten voorkomen.
